Wielu z nas przynajmniej raz w życiu pożyczyło komuś pieniądze „na słowo honoru” – bez spisywania umowy, bez świadków, często z przekonaniem, że przecież „znamy się od lat” albo „rodzina to nie obcy”. Niestety, takie sytuacje bardzo często kończą się rozczarowaniem i pytaniem: czy mogę odzyskać pożyczone pieniądze, jeśli nie mam umowy?

Odpowiedź brzmi: tak – w wielu przypadkach można dochodzić zwrotu pożyczki nawet bez pisemnej umowy. W tym wpisie wyjaśniamy, jak to możliwe, czym właściwie jest umowa pożyczki w świetle prawa i jakie dowody mogą Ci pomóc w odzyskaniu należnych pieniędzy.

Czym jest umowa pożyczki – podstawy prawne

Zacznijmy od podstaw. Zgodnie z art. 720 §1 Kodeksu cywilnego:

§ 1. Przez umowę pożyczki dający pożyczkę zobowiązuje się przenieść na własność biorącego określoną ilość pieniędzy albo rzeczy oznaczonych tylko co do gatunku, a biorący zobowiązuje się zwrócić tę samą ilość pieniędzy albo tę samą ilość rzeczy tego samego gatunku i tej samej jakości.

§ 2. Umowa pożyczki, której wartość przekracza tysiąc złotych, wymaga zachowania formy dokumentowej.

Co to oznacza w praktyce?

1/ Umowa pożyczki nie musi być pisemna, jeśli wartość pożyczki nie przekracza 1 000 zł.

2/ Jeżeli kwota jest wyższa, dla celów dowodowych (czyli ewentualnego sporu sądowego) wskazane jest zachowanie formy pisemnej.

Pożyczyłem bez umowy. Co teraz?

To jedna z najczęstszych sytuacji w praktyce – ktoś pożycza znajomemu 1 000 zł, przelewa pieniądze z konta, a po kilku miesiącach dłużnik „znika” lub twierdzi, że to był prezent, a nie pożyczka.

Czy w takiej sytuacji jesteś bez szans? Nie!

Polskie prawo dopuszcza możliwość dochodzenia roszczeń również wtedy, gdy nie masz pisemnej umowy, pod warunkiem że potrafisz udowodnić, że pieniądze zostały przekazane tytułem pożyczki.

Jakie dowody mogą pomóc?

W sytuacji, gdy nie ma tradycyjnej umowy, sąd bierze pod uwagę wszystkie inne dostępne dowody, które mogą wskazywać na to, że zawarto umowę pożyczki. Mogą to być:

1/ potwierdzenie przelewu bankowego – zwłaszcza jeśli w tytule przelewu wpisano „pożyczka” lub podobne sformułowanie;

2/ wiadomości SMS lub e-mail – np. potwierdzenie przyjęcia pieniędzy, ustalenie terminu spłaty, prośba o pożyczenie środków;

3/ zeznania świadków – np. osoby, które były obecne przy przekazaniu gotówki lub słyszały rozmowę stron;

4/ nagrania rozmów – o ile zostały zarejestrowane legalnie (bez łamania prawa do prywatności);

5/ wezwania do zapłaty – które mogą świadczyć o istnieniu zobowiązania.

Przykład z życia: Pan Michał przelał swojemu koledze 5 000 zł, wpisując w tytule „pożyczka – zwrot do końca sierpnia”. Nie spisali umowy. Po kilku miesiącach kolega unika kontaktu. Pan Michał kieruje sprawę do sądu i załącza: potwierdzenie przelewu, zrzuty ekranu z SMS-ami, gdzie ustalają kwotę i termin spłaty, oraz wezwanie do zapłaty. Sąd uznaje te dowody za wystarczające i zasądza zwrot pożyczki.

Co zrobić, jeśli pożyczkobiorca nie chce oddać pieniędzy?

Jeśli osoba, której udzieliliśmy pożyczki, unika kontaktu, zaprzecza, że otrzymała pieniądze albo odmawia zwrotu, warto podjąć następujące kroki:

1/ Wezwanie do zapłaty – najlepiej w formie pisemnej, za potwierdzeniem odbioru. To formalne przypomnienie o obowiązku zwrotu i szansa na ugodowe załatwienie sprawy.

2/ Zebranie dowodów – zabezpiecz przelewy, wiadomości, zapisy rozmów, ewentualnie powołaj świadków.

3/ Pozew do sądu – jeżeli dłużnik nie reaguje, można złożyć pozew o zapłatę. Warto wówczas skorzystać z pomocy prawnika, który przygotuje odpowiednio uargumentowane pismo.

4/ Postępowanie sądowe i egzekucja – po uzyskaniu wyroku sądowego można zlecić komornikowi egzekucję należności.

Czy można skorzystać z e-sądu?

Tak – jeżeli posiadasz dokumenty potwierdzające zawarcie umowy (np. przelewy, wiadomości), możesz skorzystać z Elektronicznego Postępowania Upominawczego (EPU). To szybsza i tańsza forma dochodzenia roszczeń pieniężnych online.

Czy pożyczki bez umowy są częstym przedmiotem spraw sądowych?

Tak. Sądowe sprawy o zwrot pieniędzy pożyczonych bez umowy należą do najczęstszych sporów cywilnych. Sąd każdorazowo ocenia, czy doszło do zawarcia umowy oraz czy pożyczkodawca udowodnił swoje twierdzenia. Sądy przyznają rację osobie, która pożyczyła pieniądze – o ile przedstawi wiarygodne dowody.

A co, jeśli pożyczka była gotówkowa?

W przypadku przekazania gotówki, pomocne będą:

• SMS-y lub e-maile o ustaleniach, potwierdzenia odbioru gotówki,
• zeznania świadków obecnych przy przekazaniu pieniędzy,
• zapisy rozmów telefonicznych.

Wskazówka: jeśli już pożyczasz pieniądze gotówką, zadbaj o potwierdzenie choćby SMS-em. Przykładowa treść: „Dzięki za pożyczkę 2 tys. zł. Oddam do końca miesiąca” – może być kluczowym dowodem w sądzie.

Podsumowanie – najważniejsze informacje:

1/ Umowa pożyczki nie musi być pisemna, by była ważna.

2/ Możesz dochodzić zwrotu pożyczki bez umowy, ale musisz mieć dowody.

3/ Dowody takie jak: przelewy, wiadomości SMS, e-maile i świadkowie - mogą być wystarczające.

Masz problem z odzyskaniem pożyczki?

Nie wiesz, jakie dowody będą wystarczające lub jak sformułować pozew? Skontaktuj się z kancelarią – pomogę Ci przeanalizować sytuację i doradzę najlepsze rozwiązania prawne.